czcionka:
kontrast:
Miejski Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2010-2012
W dniu 16 grudnia 2009 r. Rada Miasta Krakowa podjęła Uchwałę Nr LXXXVIII/1173/09
w sprawie przyjęcia Miejskiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2010-2012. Program ten, został opracowany na podstawie propozycji przedstawicieli różnych podmiotów i instytucji działających w obszarze zdrowia publicznego na terenie Miasta Krakowa, będąc przedmiotem konsultacji społecznych.
Na podstawie założeń zawartych w przedmiotowym Programie opracowane zostały przez konsultantów województwa małopolskiego w dziedzinie psychiatrii (dorosłych) orazpsychiatrii dzieci i młodzieży, dwa odrębne programy zdrowotne skierowane do osób dorosłych oraz dzieci i młodzieży. Program profilaktyki głębokich, nawracających zaburzeń psychicznych pn. „Pomoc w powrocie do zdrowego funkcjonowania psychicznego" oraz Program profilaktyki zaburzeń psychicznych związanych z kryzysem dorastania pn. „Wsparcie w procesie dorastania", stanowią rozwinięcie realizacji celów operacyjnych Miejskiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Zakładają one, obok udzielania świadczeń zdrowotnych także podjęcie działań informacyjno-edukacyjnych oraz promujących zdrowie psychiczne, w środowiskach potencjalnie zagrożonych występowaniem tego rodzaju problemów.
„Wsparcie w procesie dorastania"Program profilaktyki zaburzeń psychicznych związanych z kryzysem dorastania.
1. Przesłanki dla realizacji Programu:
Badania epidemiologiczne nad zaburzeniami zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży Miasta Krakowa wskazują na utrzymujące się wysokie wskaźniki rozpowszechnienia dysfunkcji psychicznych i zachowania w siedemdziesiątych latach XX w. opisane przez Antoniego Kępińskiego jako depresja młodzieńcza. Wynoszą one w populacji 13-latków od 31.6% (1984 r.; Modrzejewska R., Bomba J. „Porównanie rozpowszechnienia depresji w populacji 13-letniej młodzieży krakowskich szkół średnich w latach 1984 i 2001", „Psychiatria Polska", 2006 r., Nr 40 (3), str. 469-479) do 24.6% (2001 r.; to samo źródło). Badania prospektywne wykazały silny predyktywny wpływ takiego, depresyjnego dorastania dla późniejszych zaburzeń zdrowia (Bomba J., Modrzejewska R., Pilecki M., Ślosarczyk M.: „Depresyjny przebieg dorastania jako czynnik ryzyka powstawania zaburzeń psychicznych-piętnastoletnie badania prospektywne", „Psychiatria Polska", 2003 r., Nr 37 (1), str. 57-69), w szczególności używania substancji psychoaktywnych, wczesnego rodzicielstwa i złego ogólnego stanu zdrowia w dorosłości. Inne prowadzone w Krakowie badania wykazały wzrastające wskaźniki używania różnych substancji psychoaktywnych oraz obniżanie się wieku pierwszych kontaktów z tymi substancjami (Bomba J., Modrzejewska R. „Rozpowszechnienie używania substancji psychoaktywnych przez dzieci i młodzież a występowanie objawów depresyjnych", „Przegląd Lekarski", 2004 r., Nr 61(11), str. 1217-1223).
Równocześnie szybkim zmianom ulegają społeczno-kulturowe warunki dorastania: transformacja polityczna, ekonomiczna, rozwój komunikacji internetowej, dostęp do informacji sieciowej itd. Następstwem tych szybko zachodzących zmian są miedzy innymi: znaczące zmiany we wzorach komunikacji interpersonalnej dzieci i młodzieży, dezorganizacja wsparcia, jakiego mogą udzielać osoby dorosłe, zwłaszcza rodzice, nauczyciele i wychowawcy.
Ponadto, poważnym problemem Polski jest niedobór kwalifikowanych profesjonalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym dzieci i młodzieży (psychiatrów dzieci
i młodzieży, psychologów klinicznych dzieci i młodzieży, psychoterapeutów, terapeutów rodzinnych, pielęgniarzy psychiatrycznych i środowiskowych itd.). Powoduje to, iż dostępność profesjonalnej opieki gwarantowanej przez system opieki zdrowotnej w Polsce jest bardzo mała, nawet w przypadkach poważnych zaburzeń rozwoju psychicznego oraz poważnych zaburzeń zdrowia psychicznego. Chociaż, przynajmniej w Mieście Krakowie obecne są działania profilaktyczne finansowane przez oświatę i opiekę społeczną przeznaczone głównie dla dzieci i młodzieży identyfikowanych przez nauczycieli, wychowawców i pedagogów szkolnych (oświata), oraz dzieci i młodzież z rodzin dysfunkcjonalnych (opieka społeczna).
Podsumowując, na obszarze Miasta Krakowa nie istnieje system pozwalający na działania profilaktyczne skierowane do dzieci i adolescentów, przejawiających objawy zespołów stanowiących ryzyko rozwoju zaburzeń zdrowia.
Należałoby skupić się na warstwie populacyjnej najbardziej zagrożonej ze względu na fazę dorastania oraz konieczność adaptacji do nowej sytuacji szkolnej - to jest grupę dorastających w pierwszym roku nauki w gimnazjach. Program powinien wyłonić dzieci ryzyka i zapewnić im bezpieczne wsparcie. Wyłonienie grupy ryzyka można przeprowadzić metodą badania przesiewowego. Należy zapewnić: możliwość indywidualnej lub grupowej pomocy psychologicznej/psychoterapii, wychowawcom i nauczycielom tych dzieci dostęp do informacji oraz pomoc w realizacji zadań wychowawczych, możliwość uzyskania wsparcia rodzicom dzieci z wysokimi wskaźnikami ryzyka. Szacunkowy rozmiar grupy 13/14-latków z wysokim wskaźnikiem ryzyka: 7.900 uczniów (według danych Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Krakowa).
2. Cel ogólny i cele szczegółowe Programu:
Celem ogólnym Programu jest wypracowanie modelu interwencji systemowej
w szkole, dzięki której przez wsparcie nauczycieli i wychowawców stworzone zostaną możliwości wsparcia dla dorastających z wysokim ryzykiem wystąpienia zaburzeń psychicznych.
Cele szczegółowe:
1) identyfikacja osób wysokiego ryzyka w drodze przesiewowych badań uczniów klas pierwszych gimnazjów „Krakowskim Inwentarzem Depresyjnym w wersji IO"B1" (wymaga to przeszkolenia osób prowadzących badanie w klasach szkolnych);
2) stworzenie możliwości konsultacji systemowej dla nauczycieli i wychowawców dzieci wysokiego ryzyka;
3) stworzenie możliwości edukacji prozdrowotnej dla nauczycieli i wychowawców;
4) stworzenie możliwości prowadzonych przez profesjonalistów grup wsparcia dla nauczycieli i wychowawców;
5) stworzenie możliwości grup wsparcia dla rodziców dzieci wysokiego ryzyka;
6) stworzenie możliwości konsultacji indywidualnych dla uczniów wysokiego ryzyka i ich rodziców;
7) stworzenie możliwości psychoterapii indywidualnej, grupowej i rodzinnej dla uczniów wysokiego ryzyka;
8) ocena skuteczności podjętych oddziaływań.
3. Określenie populacji, do której skierowany jest Program:
1) uczniowie wysokiego ryzyka;
2) rodziny uczniów wysokiego ryzyka;
3) nauczyciele i wychowawcy gimnazjów.
4. Szczegółowy opis sposobu realizacji Programu:
Pierwszym etapem realizacji Programu będzie wczesne rozpoznanie problemów
w obszarze zdrowia psychicznego u uczniów na obszarze Miasta Krakowa w wieku 13 i 14 lat (I klasa gimnazjum), przeprowadzenie badania przesiewowego i interpretacja jego wyników. Badania ankietowe przeprowadzą pielęgniarki/higienistki szkolne, biorące udział w realizacji Programu (spełniające wymagane warunki, realizujące świadczenia z zakresu medycyny szkolnej w ramach umowy zawartej z płatnikiem publicznym powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego w placówkach oświatowych Miasta Krakowa). Na podstawie badania wstępnego uczniowie zostaną zgłoszeni do II etapu Programu.
W drugim etapie utworzone zostaną zespoły:
1) interwencji systemowych w szkołach;
2) wsparcia dla nauczycieli i wychowawców;
3) wsparcia dla rodzin;
4) pomocy psychologicznej/psychoterapii dla uczniów wysokiego ryzyka (indywidualne sesje diagnostyczne i terapeutyczne będą mieć miejsce w siedzibie oferenta).
W ramach Programu przewiduje się:
- realizowane przez koordynatora Programu:
1) przygotowanie narzędzi diagnostycznych;
2) szkolenie osób przeprowadzających badania;
3) przeprowadzenie analizy wyników i określenie grup ryzyka;
4) interwencję systemową w szkole;
5) wsparcie dla nauczycieli i wychowawców;
6) wsparcie dla rodzin;
- realizowane przez oferentów wyłonionych w drodze konkursu ofert i prowadzone, w zależności od potrzeb pacjenta (częstotliwości spotkań), przez okres do 3 miesięcy:
7) indywidualna sesja diagnostyczna;
8) indywidualna sesja terapeutyczna.
Program profilaktyki głębokich, nawracających zaburzeń psychicznych pn. „Pomoc w powrocie do zdrowego funkcjonowania psychicznego", którego autorem jest dr Krzysztof Walczewski, konsultant wojewódzki w dziedzinie psychiatrii, skierowany jest do dorosłych mieszkańców Miasta Krakowa, pozwala rozpoznać kryzys psychiczny oraz jemu zapobiegać.
„Pomoc w powrocie do zdrowego funkcjonowania psychicznego .Program profilaktyki głębokich, nawracających zaburzeń psychicznych (GZP)"
1. Przesłanki dla realizacji Programu:
Podstawowym wskaźnikiem stanu zdrowia psychicznego Polaków jest rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych, w tym także związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych - alkoholu, narkotyków i leków. Od wielu lat, z roku na rok, zwiększa się liczba osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych. W ciągu 15 lat, od 1990 r. do 2004 r., wskaźnik rozpowszechnienia leczonych w opiece ambulatoryjnej wzrósł o 131% (z 1.629 do 3.763 na 100 tys. ludności), a wskaźnik rozpowszechnienia hospitalizacji o 45% (z 362 do 526 na 100 tys. ludności). Przy czym, bardziej niż wskaźniki rozpowszechnienia rosną wskaźniki zapadalności (tzn. zgłaszających się po raz pierwszy do leczenia w danym roku). Między 1990 r. a 2004 r. wskaźnik zapadalności w lecznictwie ambulatoryjnym wzrósł o 136% (z 444 do 1.046 na 100 tys. ludności), a w lecznictwie całodobowym wzrósł o 84% (z 129 do 237 na 100 tys. ludności).
W lecznictwie ambulatoryjnym, we wszystkich analizowanych latach, najczęściej leczone były osoby z zaburzeniami niepsychotycznymi, a w ciągu 15 lat wskaźnik tych zaburzeń wzrósł o 85%. Następną grupą rozpoznań, pod względem wielkości wskaźnika, są zaburzenia psychotyczne, z ponad 3-krotnym (220%) jego wzrostem oraz zaburzenia poalkoholowe z 80% wzrostem wskaźnika. Najniższe wskaźniki w liczbach bezwzględnych charakteryzują zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych, jednak ich wzrost w analizowanym okresie jest najwyższy, ponad ośmiokrotny (z 12 do 758 na 100 tys. ludności). W lecznictwie całodobowym, we wszystkich latach najczęściej hospitalizowane były osoby z zaburzeniami psychotycznymi (ze wzrostem wskaźnika w ciągu 15 lat o 29%), a następnie z zaburzeniami spowodowanymi używaniem alkoholu (ze wzrostem wskaźnika o 63%).
Tendencje te występują w Polsce, Europie i na całym świecie. Według prognoz depresja stanie się drugim, co do wielkości problemem zdrowotnym w Europie oraz jedynym zaburzeniem psychicznym, którego koszty leczenia w przeliczeniu na jednostkę chorobową będą rosnąć. Podobnie, w sposób ostrożny, można prognozować w obszarze innych głębszych zaburzeń psychicznych, szczególnie zaburzeń psychotycznych.
Podsumowując, na obszarze Krakowa należy spodziewać się, co roku około 100 nowych zachorowań na schizofrenię oraz około kilkuset (szacunkowo między 200-600) nowych zachorowań na depresję. Dane statystyczne z 2008 r. potwierdzają ten rząd wielkości. Z danych z dwóch szpitali psychiatrycznych świadczących usługi dla mieszkańców („dużego") Krakowa wynika, że ponad 200 osób było hospitalizowanych z powodu kryzysu psychicznego o charakterze reakcji na poważne trudności życiowe, dodatkowe 100 osób miało rozpoznaną depresję epizodyczną, a 80 epizod głębszej dekompensacji o psychotycznym charakterze. Dane te są cząstkowe i z pewnością nie obejmują wszystkich przypadków. Populacje osób dorosłych bezpośrednio wymagającą profilaktyki pierwszorzędowej, już zdiagnozowanych, należy szacować na około 400 zdiagnozowanych już osób. Programem edukacyjnym należałoby też objąć ich bliskich - najczęściej rodziny, osoby zaangażowane zamieszkujące wspólnie czy osoby zaangażowane - koleżanki i koledzy w miejscu pracy (jeśli taka byłaby potrzeba). W tym miejscu należy podkreślić, że program profilaktyczny obejmuje edukację osób niezdiagnozowanych, zgłaszających się po raz pierwszy po pomoc. Polega przede wszystkim na edukacji i uczuleniu na możliwe szkodliwości oraz wskazaniu rozwiązań prozdrowotnych. Dla osób już leczonych profilaktyka będzie polegać na zidentyfikowaniu czynników ryzyka zachorowania na głębokie zaburzenia psychiczne (GZP) i edukacji oraz leczeniu nastawionym na profilaktykę.
Programem zostaną objęci mieszkańcy Miasta Krakowa. Beneficjenci będą wyłonieni za pomocą strony internetowej oraz kierowani przez lekarzy (pierwszego kontaktu i specjalistów psychiatrów), chcących umożliwić swoim pacjentom dostęp do działań profilaktycznych. Spodziewane jest zdiagnozowanie stanu zwiększonego ryzyka u około 50% beneficjentów Programu. Różnica w efektywności medycznej wczesnego wykrycia stanu zwiększonego ryzyka a leczenia podjętym w zaawansowanych stadiach procesu chorobowego powinna być znaczna. Będzie podlegała ocenie w warunkach programu pilotażowego. Program ma popierać implementacje zachować prozdrowotnych i aktywować ich walor profilaktyczny. Nakład finansowy na jednego uczestnika Programu ma wynieść ok. 700 złotych rocznie. Jest to koszt około 5 dniowego leczenia stacjonarnego. W przypadku udanych oddziaływań profilaktycznych uzyskane koszta zdrowotne gwarantują wielokrotny zwrot środków finansowych „zainwestowanych" w Program.
2. Cel ogólny i cele szczegółowe Programu:
Celem ogólnym Programu jest wypracowanie standardów pracy profilaktycznej w obszarze zdrowia psychicznego zgodnymi ze strategią Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Sprowadza się do zasady „lepiej zapobiegać, niż leczyć". W praktyce celem Programu jest zwiększenie świadomości osób zagrożonych (z grupy wysokiego ryzyka), lekarzy ogólnych i profesjonalistów pracujących w psychiatrii odnośnie komunikacji i użycia nowoczesnych narzędzi pracy. W ramach Programu powinna powstać internetowa platforma edukacyjna z możliwością bezpośredniego kontaktu (aktywny adres e-mail) z osobami realizującymi zadanie. Materiały na niej umieszczone będą odnosiły się do wszystkich grup beneficjentów Programu, propagujące tematykę zachowań prozdrowotnych.
Cele szczegółowe:
1) utworzenie strony internetowej związanej z problematyką profilaktyki w zakresie zdrowia psychicznego i wprowadzenie prozdrowotnych treści. Materiały na niej umieszczone będą odnosiły się do wszystkich grup beneficjentów Programu. Będzie również możliwość kontaktu na specjalnie uruchomiony adres poczty e-mail;
2) ocena oddziaływania i nośności strony, mierzona ilością odwiedzeń, zapytań oraz dalszego postępowania beneficjentów zainicjowanego dzięki temu medium;
3) wyposażenie lekarzy pierwszego kontaktu w narzędzia (katalog objawów prodromalnych), służące rozpoznawaniu pacjentów zagrożonych rozwojem głębszych, nawrotowych zaburzeń psychicznych i możliwości skierowania do odpowiednich konsultacji (porady diagnostycznej, porady indywidualnej i konsultacji rodzinnej);
4) ocena skuteczności wczesnej diagnozy prowadzonej przez lekarzy pierwszego kontaktu; szczególnie sprawdzenie, czy katalogu objawów prodromalnych kryzysu psychicznego jest narzędziem pomocnym dla lekarzy pierwszego kontaktu do dalszego prowadzenia osób z grupy podwyższonego ryzyka i pokierowania ich do programu profilaktycznego;
5) ocena skuteczności podjętych oddziaływań w ramach Programu do beneficjentów biorących w nim udział. Ocena skuteczności poszczególnych narzędzi zastosowanych w Programie: katalogu objawów prodromalnych, strony internetowej, porady diagnostycznej, porady terapeutycznej, konsultacji rodzinnej.
3. Określenie populacji, do której skierowany jest Program:
1) lekarze podstawowej opieki zdrowotnej - dzięki Programowi będą mieli możliwość wczesnej diagnozy na podstawie identyfikacji zespołów prodromalnych głębszych zaburzeń psychicznych (depresji, psychoz, zaburzeń osobowości);
2) lekarze psychiatrzy, diagnozujący objawy i zespoły prodromalne u pacjentów niewymagających jeszcze intensywnego leczenia (szpitalnego, farmakoterapii), a stanowiących grupę wysokiego ryzyka (GWR/UHR) rozwoju nawracających zaburzeń psychicznych. Osoby zainteresowane tematyką profilaktyki zdrowia psychicznego (ogólnodostępna platforma internetowa);
3) beneficjenci Programu - osoby zagrożone rozwojem głębszych nawrotowych zaburzeń psychicznych, członkowie ich rodzin oraz osoby zaangażowane z ich najbliższego otoczenia społecznego (koleżanki i koledzy, współpracownicy) - program terapeutyczno-edukacyjny.
4. Szczegółowy opis sposobu realizacji Programu:
Pierwszym etapem realizacji Programu będzie przygotowanie i stworzenie materiałów edukacyjnych dotyczących rozpoznawania i przeciwdziałania rozwojowi „GZP". Materiały te posłużą do stworzenia edukacyjnej platformy internetowej a także ulotki informacyjnej dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i lekarzy psychiatrów. Poprzez ulotkę lekarze będą otrzymywać narzędzie do diagnozy zespołu objawów zwiastujących (prodromalnych) głębsze kryzysy psychiczne. Po rozpoznaniu objawów, lekarze będą mogli skierować osobę do programu profilaktycznego.
W drugim etapie utworzony zostanie zespół prowadzący edukacyjne porady indywidualne - diagnostyczne oraz edukacyjne konsultacje rodzinne. Działania te będą podlegać superwizji fachowej przez superwizorów posiadających odpowiednie uprawnienia.
Osoby skierowane do Programu będą poddane kompleksowej diagnozie, która będzie decydowała o tym, jakie konkretne działania profilaktyczne zostaną wdrożone. Do diagnozy poza pogłębionym wywiadem użyte zostaną specjalne narzędzia (kwestionariusze), które później użyte zostaną również do ewaluacji skuteczności Programu. W zależności od diagnozy Problemu istnieją trzy możliwe plany terapeutyczne:
1) sesja edukacyjna wspierająca mechanizmy radzenia sobie z prodromalnymi dolegliwościami. Możliwość uczestnictwa do 6 miesięcy, częstotliwość spotkań w zależności od potrzeb. Sesja edukacyjna ma na celu wypracowanie świadomości zagrożeń zdrowia u beneficjenta Programu oraz wskazanie mu konkretnych propozycji rozwiązań problemów i sposobów implementacji zachowań prozdrowotnych, o profilaktycznym charakterze;
2) edukacyjne konsultacje rodzinne pozwalające na wzmocnienie struktury systemu rodzinnego, poprzez określenie obszarów problemowych i modelowanie mechanizmów radzenia sobie z problemem. Konsultacja edukacyjna ma nauczyć identyfikacji zagrożeń i umożliwić dalszą pracę nad wdrożeniem proponowanych w konsultacji rozwiązań;
3) w przypadku rozpoznania rozwiniętych „GZP" (głęboka depresja, psychoza, zaburzenie osobowości) przekazanie do dalszego leczenia do odpowiedniej placówki medycznej.
Działania profilaktyczne będą sprawdzane pod kątem ich skuteczności. Beneficjenci będący w Programie będą badani na początku, jak również na zakończenie oddziaływań terapeutycznych. Superwizja porady, wypełnienie kwestionariuszy oraz opracowanie wyników odbędzie się przez zewnętrzny zespół niezwiązany bezpośrednio z realizacją Programu.
Informacja dotycząca realizacji Miejskiego Programu Zdrowia Psychicznego w latach 2010 - 2012
INFORMACJE DODATKOWE:
Co to jest kryzys psychiczny ?
Kryzys psychiczny to potoczna nazwa sytuacji, w której sobie nie radzimy, albo radzimy sobie gorzej, niż zazwyczaj. Pogorszenie funkcjonowania może dotyczyć rozmaitych obszarów naszego życia. Nazwiemy kryzysem zarówno sytuację, gdy przeżywamy trudności w związku z utratą pracy, jak i śmiercią bliskiej osoby, chorobą własną lub członka rodziny, źle zdanym egzaminem, kłopotami w relacjach z bliskimi osobami, zmianą miejsca pracy lub zamieszkania. Niekiedy kryzys związany jest z naturalnym procesem rozwojowym, innymi słowy stanowi reakcję na naturalne sytuacje życiowe, do których nie jesteśmy przygotowani. Nierzadko wiąże się z pozytywnymi sytuacjami z naszego życia, takimi jak przejście na kolejny poziom edukacji, rozpoczęcie pracy zawodowej, zmianę stanu cywilnego, pojawienie się potomstwa. Źródła kryzysu są różne.
Kryzys psychiczny generuje stan złego samopoczucia - doświadczamy wtedy napięcia, nierzadko lęku, poczucia bezradności. W poszukiwaniu ulgi uciekamy się do ryzykownych zachowań - w naszym życiu pojawia się alkohol, narkotyki, czy hazard. Działania te stwarzają iluzję poprawy naszego stanu, w dalszej perspektywie generując kolejne problemy.
Nie zawsze możesz poradzić sobie sam.
Znacząco trudne sytuacje, spowodowane czynnikami zewnętrznymi, stanowią obecnie wystarczający powód, aby nasi krewni, znajomi , współpracownicy zachęcali nas do skorzystania z pomocy specjalisty. Wzrastająca świadomość skuteczności oddziaływań psychoterapeutycznych powoduje, że osoba przeżywająca np. syndrom bezrobotnego może w atmosferze zrozumienia i akceptacji szukać dla siebie pomocy.
Szukaj pomocy, gdy domyślasz się źródeł kryzysu ....
Inaczej podchodzimy do poszukiwania pomocy, kiedy przyczyny kryzysu, jak i jego objawy nie są tak wyraźne. Gdy pogorszenie codziennego funkcjonowania jest dyskretne i ujawnia się stopniowo, trudniej dostrzec moment, w którym powinniśmy poszukać pomocy. Również nasze otoczenie może nie od razu zorientować się, że stosunkowo niewielkie zmiany w naszym funkcjonowaniu psychospołecznym stanowią niepokojący objaw rozwijającego się w ukryciu kryzysu. Powolne tempo pogarszania się stanu psychicznego sprawia, że kolejne, niewielkie zmiany umykają naszej uwadze. Lekceważenie ich zafałszowuje rzeczywisty obraz sytuacji, a wtedy nie szukamy specjalistycznej pomocy. Zwykle mówimy sobie, że to przejdzie, że jakoś sobie poradzimy. Trudność w poszukiwaniu pomocy może mieć rozmaite źródła:
- wątpliwości, czy nasza sytuacja dostatecznie uzasadnia poszukiwanie specjalistycznej pomocy
- obawy dotyczące ewentualnej diagnozy psychiatrycznej
- niekiedy specyficzne aspekty pogorszonego funkcjonowania, np. niechęć do opuszczania domu lub poważny spadek poziomu energii życiowej
...a także wtedy, gdy nie wiesz, co go powoduje.
Objawy kryzysu.
Kryzys może się objawiać na wiele różnych sposobów. Generalnie możemy wyróżnić kilka kategorii objawów ze względu na sferę naszego funkcjonowania, w której występują. W każdej z grup przedstawiamy emocje, zjawiska, myśli, czy osądy, które są naturalnymi elementami ludzkiego funkcjonowania. Stanowią niepokojące objawy kryzysu wtedy, gdy spostrzegamy znaczącą zmianę, która powoduje utrudnienia w naszym funkcjonowaniu na co dzień. Poniższe zestawienie objawów nie może służyć do procesu autodiagnozy i w żadnym wypadku nie może zastąpić profesjonalnej konsultacji diagnostycznej.
Możemy spostrzegać zmiany dotyczące nastroju. Zaliczamy do nich:
• Wzrost poziomu lęku.
• Przygnębienie
• Poczucie pustki wewnętrznej
• Uczucie spadku lub braku satysfakcji z naszej aktywności życiowej
• Większa niż zwykle drażliwość
• Poczucie zmniejszenia się poziomu energii życiowej, w efekcie trudność w dbaniu o zdrowie, higienę, otoczenie
• Poczucie gwałtownego wzrostu poziomu energii życiowej, połączone z koniecznością jej rozładowania w działaniu
• Częstsze niż zwykle doświadczanie gniewu, czy złości, często połączone z trudnością w kontrolowaniu się.
• Pojawianie się lub nasilenie zachowań agresywnych - werbalnych i/lub fizycznych
• Nieadekwatne do sytuacji reakcje emocjonalne, często niezrozumiałe dla otoczenia.
• Znaczące obniżenie lub podwyższenie poczucia własnej wartości
Możemy dostrzegać zmiany w sferze intelektualnej. Zaliczamy do nich:
• Osłabienie koncentracji; uwagi; pamięci
• Spadek ogólnej sprawności życiowej dający się zaobserwować w codziennym funkcjonowaniu
• Zmiany w spostrzeganiu rzeczywistości - nieadekwatny odbiór zdarzeń, pojawienie się podejrzliwości, nadmiernie ksobna interpretacja neutralnych komunikatów, poczucie kontaktu z siła wyższą
• Spadek zainteresowania dotychczas atrakcyjnymi aktywnościami
• Pojawianie się myśli natrętnych
• Nasilenie myślenia negatywistycznego lub nadmiernie krytycznego, także wielkościowego
Zmiany mogą się pojawić także w naszych kontaktach ze światem. Zaliczamy do nich:
• Wycofywanie się lub unikanie aż do całkowitej rezygnacji z kontaktów społecznych
• Wzrost poczucia zagrożenia związany z nieadekwatnym postrzeganiem rzeczywistości.
• Wzrost agresji w kontaktach międzyludzkich.
• Spadek kompetencji w spełnianiu ról społecznych, zarówno w życiu prywatnym, edukacji, sferze zawodowej.
Niekiedy dostrzegamy nasilenie się dolegliwości fizycznych. Zaliczamy do nich
• Zaburzenia snu, rytmu dobowego
• Zaburzenia jedzenia - zwiększony lub zmniejszony apetyt, unikanie pewnych pokarmów, intensywne odchudzanie, pobudzanie się do wymiotów
• Objawy bólowe - np. bóle w klatce piersiowej, żołądku , plecach, głowie, niekiedy połączone z silnym przekonaniem o ich związku z ciężką chorobą somatyczną.
• Zmęczenie występujące w stopniu większym, niż zwykle
• Nadmierne pobudzenie przejawiające się we wzroście aktywności życiowej, jednak nacechowanej chaotycznie..
Następstwa kryzysu psychicznego.
Słowo kryzys pochodzi z języka greckiego i oznacza moment rozstrzygający, punkt zwrotny, okres przełomu. Kryzys psychiczny, bez względu na jego przyczyny zawsze stanowi trudne doświadczenie. Pozytywne rozwiązanie kryzysu wzbogaca nas o nowe sposoby radzenia sobie, sprawia, że stajemy się silniejsi. Sposób, w jaki zareagujemy na taką sytuację, determinuje jej skutki.
Najczęściej spotykamy trzy rodzaje reakcji.
Pierwszy z nich to próba niedostrzegania, bądź minimalizacji znaczenia pojawiających się objawów. Skutkiem tego może być stopniowe pogarszanie się stanu psychicznego i ryzyko rozwoju głębszych zaburzeń psychicznych z kręgu depresji, psychoz, zaburzeń osobowości, lękowych, obsesyjno - kompulsywnych, czy maniakalnych. Nierzadko brak uwagi wobec naszych własnych spraw powoduje trudne do przewidzenia konsekwencje.
Inny to dostrzeganie problemu przy jednoczesnym braku decyzji o poszukiwaniu fachowej pomocy. Niekiedy polega to na świadomym jej odwlekaniu. Rozstrzygnięcia w takiej sytuacji zależą od naszej sytuacji życiowej. Jeśli potrafimy efektywnie korzystać z naszych zasobów, w tym ze wsparcia otoczenia, mamy większą szansę na poradzenie sobie z kryzysem nierzadko jednak ogromnym kosztem osobistym. Jeśli sytuacja kryzysowa trwa pomimo naszych wysiłków, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy.
Kolejny to aktywne poszukiwanie profesjonalnego wsparcia. Ten rodzaj reakcji daje nam największe szanse na pozytywne rozstrzygnięcie kryzysu. Skorzystanie z fachowej pomocy ułatwi nam uporanie się z trudną sytuacją, możemy także liczyć na szybką diagnozę i terapię w przypadku poważniejszych zaburzeń. Wzrastająca społeczna świadomość tego typu oddziaływań sprawia, że ten sposób reagowania jest coraz częstszy. Świadczy on o szacunku do własnej osoby i świadomości swoich potrzeb.