czcionka:
kontrast:
NAJKRÓTSZA HISTORIA SZKOŁY W BRONOWICACH MAŁYCH
Początki Szkoły w Bronowicach Małych sięgają pierwszych lat istnienia Rzeczypospolitej Krakowskiej utworzonej po Kongresie Wiedeńskim. Potrzebę jej utworzenia uzasadniono m.in. odległościami – Bronowic Małych od Krakowa o ½ mili, Bronowic Wielkich od szkoły o ¼ mili, do szkoły w Modlnicy było ½ mili, a do szkoły w Zabierzowie ¾ mili. Szkoła powstała prawdopodobnie w roku 1817, a jej pracą kierował Dozór Miejscowy, w skład którego wchodzili: pleban parafii NMP w Krakowie, wójt gminy okręgowej, dziedzic włości i trzej włościanie wybierani na 3 lata. Ten miejscowy dozór wybierał nauczyciela – pierwszym w latach 1817-1818 był Wędziszewski.
Początkowo zarówno nauczyciele jak i budynek szkolny położony na wzgórzu w południowej części wsi utrzymywani byli przez ks. Wincentego Łańcuckiego. W roku 1822 stanął drewniany dom na 80 uczniów, piwnica i stajnia. W roku nauczycielem został Hieronim Susłowski, który
„gorliwie pełnił obowiązki nauczycielskie sposobiąc dzieci przez naukę i dobre przykłady do bogobojności, pracowitości, poważania starszych i wszelkiej Zwierzchności zgoła do tych dobrych obyczajów które ludzką społeczność czynią szanowną i szczęśliwą”.
W latach 1831-1882 nauczycielem był Piotr Bociański.
W połowie XIX wieku szkoła w Bronowicach Małych była szkołą trywialną 3-klasową: klasa elementarna dla początkujących, klasa pierwsza dla postępujących i klasa druga dla doskonalących. Uczono religii, wyrażania myśli ustnie i pisemnie, czytania, gramatyki w języku polskim i niemieckim, rachunków, śpiewu pieśni kościelnych. W latach 70-tych nastąpiła stabilizacja w pracy szkół – uporządkowano programy, nadzór, ściśle powiązano szkołę i jej funkcjonowanie z gminą i jej mieszkańcami.
Ćwierć wieku, w latach 1883-1909, nauczycielem i zarazem kierownikiem szkoły był Sebastian Cholewka. To spod jego ręki wyszło pokolenie bronowickich bohaterów „Wesela”. Robił wszystko, aby ukształtować ludzi wrażliwych na książkę, na piękno ojczystego języka, na polską historię. Wraz z uczniami – zresztą tak jak jego następcy – tworzył przedstawienia teatralne. Urządzał fascynujące wycieczki do starego Krakowa.
W roku 1912 kierownikiem szkoły został Stanisław Podgórski i był nim do roku 1930. Latem 1914 roku budynek szkoły zajęło wojsko austriackie, a w listopadzie ludność wsi wydalono do Zalasu. Ostatni wyjechał, zmuszony do tego przez żandarmerię, nauczyciel. Na powrót zezwolono w marcu 1915 roku. Wielu byłych uczniów szkoły znalazło się w armii austriackiej, ale także w Legionach. Kierownik szkoły wraz z naczelnikiem gminy T.Młodzianowskim zbierali żywność i pieniądze dla polskich żołnierzy.
Pierwsze dziesięciolecie niepodległej Rzeczypospolitej uczniowie bronowickiej szkoły rozpoczęli witając przybyłego do wsi gen. J.Hallera w lipcu 1919 roku. Cztery lata później, w grudniu 1923 roku, odprowadzali na cmentarz zmarłego Włodzimierza Tetmajera.
Mała szkoła ludowa przestała odpowiadać mieszkańcom. Budynek wprawdzie odnowiono, ale wzrosła ilość dzieci. W 1925 roku nastapiła reorganizacja 2-klasowej na 5-klasowa szkołę powszechną. Później następowaly kolejne zmiany: na szkołę 4-klasową (1926), ponownie na 5-klasową (1931) by w roku 1933/34 stać się 7-klasową Publiczną Szkołą Powszechną.
W 1930 roku kierownikiem został Stanisław Stachnik. Szkoła stała się ośrodkiem społecznej działalności i upowszechniania kultury wśród 4700 „dusz” Bronowic Małych.
W ślad za organizacyjnym rozwojem szkoły trzeba było myśleć o nowym budynku. W roku szkolnym 1930/31 nauka odbywała się w dwóch salach starego budynku oraz w wynajętych u K.Kosonia i J.Borówki. W następnym roku odnotowano, że „przygotowania do budowy szkoły w pełnym roku”. W dniu 2 sierpnia 1931 r. położono kamień węgielny, którego poświęcenia dokonał ks. Józef Kulinowski. W akcie erekcyjnym zapisano znamienne słowa:
„Wzniesiony budynek ma być przybytkiem wiedzy i oświaty dla dziatwy mieszkającej na terenie Bronowic Małych, w którym to budynku maja wychować się na dobrych synów Boga i Ojczyzny”.
W roku 2007, podczas obchodów 190-lecia szkoły, tablicę z taką treścią odsłonięto w korytarzu na parterze szkolnego budynku.
Na plac budowy wkroczył majster murarski Wojciech Szumiec. Ten rok szkolny kończył się przed nowym budynkiem przy ul. Katowickiej. Prace przy wykończeniu i wyposażeniu oraz w otoczeniu trwały do wybuchu wojny, a kierował nimi inż.arch. Teodor Hoffmann. Do 1937 roku korzystano jeszcze z sal w starej szkole.
Nadeszła jesień 1939 roku. Wybuchła wojna. 2 września przez Bronowice przeszli pierwsi uciekinierzy z zachodu, a dzień później na krótki postój zatrzymali się żołnierze odchodzący na wschód. 6 września do Krakowa wkroczyły wojska niemieckie, a w szkole zakwaterowano oddział armii okupacyjnej. Szkoła została oddana pod nadzór niemieckiego Schulamtu. W roku szkolnym 1940/41 tylko kilka miesięcy trwała nauka. Uczniów i nauczycieli przeniesiono do Bronowic Wielkich. W grudniu 1942 roku dwie sale zajęto dla „rosyjskich legionistów”, ochotników do walki z bolszewizmem spośród jeńców rosyjskich. Potem do kwietnia 19453 roku cały budynek zajęło wojsko.
Młodzież bronowicka żyła również drugim nurtem szkolnej rzeczywistości. W IX ośrodku tajnego nauczania był realizowany program gimnazjum. W zajęciach prowadzonych m.in. przez Leona i Jana Kornasiów, ks. Antoniego Gigonia i Stanisława Stachnika uczestniczyło kilkadziesiąt osób.
Po opuszczeniu Krakowa przez armie niemiecka i niemieckich urzędników również szkoła w Bronowicach Małych mogła zacząć w miarę normalnie funkcjonować. Uporządkowano 3 sale. Przeprowadzono również remont budynku. We wrześniu 1945 roku jej mury powitały blisko 500 uczniów.
W kolejnych latach, poza kierownikiem szkoły S.Stachnikiem, swoje piętno odcisnęli na bronowickiej szkole ks. A.Gigoń i A.Grinnowa z d.Łacheta. Ten pierwszy był organizatorem powstałej w roku 1949 parafii św. Antoniego. A.Grinn pracowała w szkole od 1920 do 1968 roku, z przerwą w latach wojny kiedy niemieckie władze okupacyjne zakazały jej nauczania. Uczyła matematyki, geografii, historii, języka polskiego i niemieckiego, prowadziła chór szkolny, a pod koniec życia szkolną bibliotekę. W latach 1954-1956 była kierownikiem szkoły.
W dniu 9 kwietnia 1967 szkole podstawowej nr 50 nadano imię W.Tetmajera. O klimacie i atmosferze tamtych lat świadczą dzisiaj spotkania absolwentów zainicjowane w roku 2007, w 50-lecie ukończenia „Pięćdziesiątki” przez rocznik 1957.
W latach 60-tych i 70-tych XX w., na dawnych bronowickich polach, stanęły osiedla mieszkaniowe. Na os. Widok zbudowano szkołę podstawową nr 145. Samodzielna szkoła zniknęła z Bronowic Małych, stając się filią tej na os. Widok. Kiedy na tym samym osiedlu zbudowano drugą szkołę (obecna nr 153), to w 1982 przyjęła ona numer 50 i patrona W.Tetmajera. Tak było do roku 1991. W nowej rzeczywistości odrodzonej po 1989 roku Polski i samodzielnego samorządu mieszkańcy Bronowic Małych upomnieli się o swoją szkołę. Liczne petycje, pisma, apele przyniosły efekt. W dniu 1 września 1991 roku uczniowie ośmiu klas rozpoczęli naukę w przywróconej dla Bronowic Małych szkole podstawowej nr 50 im. W.Tetmajera. Jej dyrektorem, 23 z kolei, został Marek Kudasiewicz. Już w 1992 roku szkoła została nagrodzona przez Fundację im. W.Tetmajera i po ośmiu latach przerwy wzięła udział w uroczystości Osadzania Chochoła, a w 1995 roku zorganizowała pierwszy Festyn Bronowicki.
O ostatnich latach opowiadać mogą nauczyciele i niedawni absolwenci 6-klasowej szkoły podstawowej. W 70 lat od rozpoczęcia budowy obecnego budynku, powstała nowa, pełnowymiarowa sala gimnastyczna, a także nowe sale lekcyjne. Szkoła jest mała, ale ma niezwykłą zdolność przyciągania następnych pokoleń nie tylko bronowickiej dziatwy. Tak jak dawniej „bajecznie kolorowe”, piękne i roześmiane bronowianki przyciągnęły do Bronowic Małych L. de Laveaux, W.Tetmajera i L.Rydla.
Wojciech Hausner