PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNEJ

WSTĘP

Reforma systemu edukacji zobowiązuje szkołę do wyposażenia uczniów w wiedzę, a także rozwijanie aktywności intelektualnej, wrażliwości na cierpienie i niesprawiedliwość. Stawia przed szkołą zadania w zakresie wychowania młodego człowieka i przygotowania go do życia. Młody człowiek wymaga więc nie tylko nauczania, ale przede wszystkim wychowania. A czym jest wychowanie?
Jak twierdzą autorzy Biblioteczki Reformy MEN – O wychowaniu w szkole – jest to proces formowania osobowości ucznia w taki sposób, aby umiał dokonywać wyborów w demokratycznym społeczeństwie.

Profesor Zbigniew B. Gaś przyjmuje, że z perspektywy psychologii humanistycznej:
„Wychowanie to proces wspomagania wychowanka w rozwoju, ukierunkowanym na osiąganie pełnej dojrzałości w czterech podstawowych sferach: fizycznej, psychicznej, społecznej i duchowej...”

Tak rozumiany kontakt wychowawczy :

• angażuje dwie osoby: wychowawcę oraz wychowanka,

• pozostające w osobliwej relacji,

• współdziałające w osiąganiu celów wychowawczych.

Kluczową rolę w tak rozumianym procesie wychowawczym pełni Wychowawca. Może nim być każdy: rodzice, nauczyciele, pracownicy szkoły, katecheta, sąsiad, kolega, rodzeństwo itd.
Młody człowiek, któremu brakuje życiowego doświadczenia, ma często kłopoty z zaistnieniem we współczesnym świecie. Szuka wówczas wsparcia u ludzi, którzy cieszą się jego zaufaniem i autorytetem. Często korzysta z rad i doświadczenia swoich nauczycieli.
Szkoła stanowi niezwykle istotne ogniwo w procesie wychowania. Chcąc podkreślić doniosłość tego procesu i konieczność aktywnej pracy szkoły na tym polu, w każdej placówce, zgodnie z obowiązującymi przepisami, miał powstać Program wychowawczy.
Do opracowania tego dokumentu przystąpiliśmy w 1999 roku. Prace nad nim zostały poprzedzone diagnozą środowiska w zakresie:

• potrzeb wychowawczych,

• priorytetów w wychowaniu,

• potrzeb rodziców w zakresie wspomagania ich w procesie wychowania.

Ustalone zostały cele wychowawcze, określono formy realizacji zadań, zasady współpracy między szkołą a rodzicami, ustalono obowiązki wychowawcy. Stworzono także model absolwenta Szkoły i model Wychowawcy.
Uznaliśmy, że w naszej pracy wychowawczej będziemy kształtować młodego człowieka poprzez realizację następujących celów :

1. Uczeń wszechstronnie rozwija swoją osobowość.

2. Uczeń aktywnie uczestniczy w życiu rodziny, społeczności szkolnej i lokalnej.

3. Uczeń potrafi pracować w szkole.

4. Uczeń potrafi komunikować się z rówieśnikami i osobami dorosłymi.

5. Uczeń potrafi dokonywać właściwych wyborów zgodnych z normami moralnymi.

6. Uczeń odczuwa potrzebę uczestnictwa w kulturze.

7. Uczeń ma świadomość swojej przynależności do świata przyrody.

8. Uczeń rozumie potrzebę dbania o własne zdrowie i zdrowie innych.

Realizacja Programu wychowawczego - stałe monitorowanie zadań i ewaluacja programu wykazują jednak, iż konieczne jest wsparcie działań wychowawczych poprzez działania profilaktyczne.

GLOBALNA SPECYFIKA PROBLEMU

Coraz częściej obserwujemy kryzys w rozwoju moralnym i kulturowym dzieci i młodzieży. Dom rodzinny nie zawsze wspomaga w rozwoju emocjonalnym, co ma swoje konsekwencje w zachowaniach uczniów i szukaniu wsparcia wśród grup rówieśniczych. Pogłębiający się kryzys wartości oraz brak ideałów i autorytetów powoduje wzrastające tendencje do działań niezgodnych z normami przyjętymi przez społeczeństwo. Niektóre zachowania współczesnej młodzieży szkolnej budzą coraz większy niepokój opinii społecznej. Do tych zachowań zaliczyć można:

• wzrastającą agresję,

• bierność,

• zwiększoną podatność na stres,

• niski poziom kultury osobistej,

• nadużywanie alkoholu, palenie papierosów,

• narkomanię,

• wagary,

• kolizje z prawem,

• stosowanie dopalaczy,

• problemy eurosierot.

Takie zachowania określane są bardzo często jaka przejaw społecznego niedostosowania i wynikają częściowo ze zjawiska zwanego „buntem młodzieńczym”, ale także w dużej mierze z braku rzetelnych informacji na temat zagrożeń, jakie może spotkać młody człowiek na swojej drodze.
Tę wiedzę tak potrzebną naszym dzieciom muszą szerzyć:

• dom rodzinny

• nauczyciele,

• środowisko.

Działania szkoły powinny zmierzać także w kierunku wzmacniania u uczniów postaw pożądanych społecznie i akceptowanych powszechnie zachowań. Aby zrealizować te założenia konieczne staje się budowanie porozumienia szkoła - dom - środowisko, ich wspólna aktywność i partnerstwo w podejmowaniu różnorodnych decyzji.
Te założenia zostały zapisane już w Programie wychowawczym i Planie rozwoju placówki na lata 2001-2004, jednakże w skutek różnych trudności budowanie wzajemnego frontu wychowawczego jest bardzo trudne i wymaga więcej czasu oraz zintensyfikowania działań.

We współczesnym świecie, w dobie Internetu, komputerów, telewizji, nieograniczonego dostępu do informacji zwiększa się także dostęp do tego, co budzi niepokój dorosłych. Dostęp do tych informacji mają dzieci od najmłodszych lat. Aby zapobiec szerzeniu się negatywnych wzorców, pogłębianiu i utrwalaniu niepożądanych społecznie zachowań należy podejmować zdecydowane działania.
W naszym medialnym społeczeństwie istnieje potrzeba działań profilaktycznych, którymi należy objąć dzieci już od najmłodszych lat.
Działania te musi podjąć szkoła ze względu na to, że:

• wypełnia znaczną część aktywnego życia dzieci i młodzieży,

• jest miejscem intensywnego rozwoju w zakresie funkcjonowania interpersonalnego i społecznego w grupie rówieśniczej,

• jest miejscem działalności zadaniowej uczniów, a wiec ujawnia lub wręcz wyzwala trudności dzieci i młodzieży związane z przyjmowaniem odpowiedzialności za własne życie,

• jest miejscem konfrontacji autorytetów i kształtowania się poczucia własnej tożsamości ucznia,

• pozwala na łatwy dostęp do środowiska dzieci i młodzieży i sprawną organizację prowadzonych oddziaływań.

Specyfika problemu na terenie naszej szkoły.

Problem wspierania pracy wychowawczej poprzez działania z zakresu profilaktyki, a tym samym konieczność realizacji zadań zmierzających do wyeliminowana zachowań niepożądanych, w naszej Szkole został dostrzeżony już dawno. W swojej pracy wychowawczej podejmowaliśmy trud kształtowania właściwych postaw poprzez realizację:

• Pakietu edukacyjnego Moje zdrowie

• programów profilaktycznych, np. Spójrz inaczej,

• ścisłą współpracę z domem rodzinnym ucznia,

• własny przykład.

Dużą wagę przywiązywaliśmy do stworzenia właściwej atmosfery w Szkole; przyjaznej, zapewniającej bezpieczeństwo psychiczne, dającej szansę na rozwój każdemu uczniowi.
Nasza szkoła jest wycinkiem polskiego społeczeństwa. Tak jak w całym społeczeństwie, także w naszej szkole, mimo podejmowanych wysiłków, w ostatnich latach obserwuje się nasilenie niepożądanych zachowań uczniów.
Praktyka i literatura przedmiotu pokazuje, że zachowania problemowe podejmowane przez dzieci i młodzież pełnią określone funkcje.
Są sposobem na:

• zaspokajanie podstawowych potrzeb psychicznych,

• realizowanie celów rozwojowych,

• radzenie sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi.

Dostrzeganie zachowań problemowych w aspekcie pełnionych przez nie funkcji w rozwoju młodego człowieka pozwala na lepsze rozumienie ich bezpośrednich motywów, nakierowuje uwagę wychowawców na wspólne przyczyny wielu zachowań problemowych, nie skupia się na samych objawach. Takie spojrzenie pozwala projektować kompleksowe działania, które w sposób efektywny mogą stać się czynnikiem ochraniającym rozwój dziecka.

Zasadnym jest więc stworzenie SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI - tj. programu działań dydaktycznych i wychowawczych obejmujących całą społeczność szkolną (dzieci, rodziców, nauczycieli) w zakresie profilaktyki problemów dzieci, skonstruowanego dla konkretnej szkoły i dostosowanego do jej potrzeb, opartego na diagnozie, stanowiącego spójną całość z programem nauczania i programem wychowawczym szkoły, realizowanym przez wszystkich pracowników.

Profilaktyka to proces, który wspiera człowieka w prawidłowym rozwoju i zdrowym życiu, przez zapewnienie pomocy potrzebnej mu w konfrontacji ze złożonymi, stresującymi warunkami życia, a w efekcie umożliwienie mu osiągania subiektywnie satysfakcjonującego, społecznie akceptowanego, bogatego życia (Z. Gaś, 1997).

Działania zapobiegawcze kierowane do dzieci i młodzieży muszą uwzględniać równocześnie trzy obszary aktywności:

1. wspomaganie dziecka lub nastolatka w konstruktywnym radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu,

2. ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka, które zaburzają prawidłowy rozwój i dezorganizują zdrowy styl życia,

3. inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu.

Zapobieganie uzależnieniom może dokonywać się na różnych poziomach. W związku z tym wyróżnia się profilaktykę pierwszorzędową, drugorzędową i trzeciorzędową.
Profilaktyka pierwszorzędowa to działanie mające na celu: z jednej strony - promocję zdrowia i przedłużenie życia człowieka, zaś z drugiej zapobiegania pojawianiu się problemów związanych z zachowaniami dysfunkcjonalnymi. Szczególnie wyraźnie akcentuje się tutaj budowanie i rozwijanie różnorodnych umiejętności radzenia sobie z wymogami życia, albowiem deficyty w tym zakresie są powszechnie spotykane w populacji osób dysfunkcjonalnych. Równie ważne jest dostarczanie rzetelnych informacji, dostosowanych do specyfiki odbiorców. Profilaktyka drugorzędowa ma na celu ujawnianie osób o najwyższym ryzyku dysfunkcjonalności oraz pomaganie im w redukcji tego ryzyka (a więc zapobieganie rozwojowi zaburzeń). Profilaktyka trzeciorzędowa rozumiana jest jako interwencja po wystąpieniu dysfunkcji. Ma ona na celu, z jednej strony - przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego, zaś z drugiej - umożliwienie osobie objętej terapią i rehabilitacją powrotu do społeczeństwa, prowadzenia w nim satysfakcjonującego i społecznie akceptowanego trybu życia, wolnego od patologii. (Z. Gaś 1997).

Szkolny program profilaktyki to program obejmujący swoimi oddziaływaniami całe środowisko szkolne. Na program ten składają się wszelkie cząstkowe programy profilaktyczne jak również inne działania zmierzające do wyeliminowania, bądź ograniczenia niepożądanych zjawisk.
Nasze działania będą się mieścić w sferze profilaktyki pierwszorzędowej i będą się skupiać wokół dwóch nadrzędnych celów tj.:

• ochronie uczniów przed zagrożeniami rozwoju poprzez wzmacnianie czynników chroniących

• reagowanie na pojawiające się zagrożenia.

Do zadań profilaktyki szkolnej należeć więc będą:

• Dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie racjonalnego wyboru.

• Pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych.

• Reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwoływanie się do specjalistycznej pomocy.

• Zaangażowanie uczniów w działalność pozytywną

• Pomoc w organizowaniu pierwszego kontaktu ze specjalistą.

• Modelowanie do podjęcia leczenia, terapii,

• Dla dzieci imigrantów - adaptacja do warunków kulturowych Polski

TWORZENIE PROGRAMU

Przystępując do tworzenia Szkolnego programu profilaktyki uznaliśmy, że ustalenie celów naszych działań musi odbyć się w oparciu o rzetelną diagnozę potrzeb w tym zakresie. Badania były przeprowadzone równolegle w trzech różnych populacjach:

• uczniach,

• rodzicach,

• nauczycielach.

Analizie poddano:

• dokumentację wychowawców klas,

• dokumentację pedagoga szkolnego.

Przeprowadzaliśmy wywiady z rodzicami i dziećmi, opiekunami społecznymi, kuratorami sądowymi, prowadzona była obserwacja kontrolowana. Przeprowadzona została analiza prac uczniów (tj. wypracowania, rysunki), opracowane zostały ankiety dla uczniów, rodziców i nauczycieli. (Zał. Nr 1). Dokonaliśmy również diagnozy ilościowej dotyczącej agresji.
Wśród wychowawców przeprowadzono ankietę dotyczącą warunków materialnych i społecznych rodziny. Pozwoliło to na wyłonienie grupy uczniów o najwyższym ryzyku dysfunkcjonalności. Są to uczniowie:

• znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej,

• wychowujący się w rodzinie niepełnej,

• wychowujący się w rodzinie rozbitej.

• napotykający na trudności w nauce.

Tworząc Szkolny Program Profilaktyki raz jeszcze przeanalizowaliśmy zmiany, jakie dokonują się w dziecku w związku z jego rozwojem fizycznym, poznawczym i społeczno-emocjonalnym. Uwzględniliśmy także problemy uczniów niepełnosprawnych, którzy uczą się w naszej Szkole.

Poddaliśmy analizie czynniki ryzyka tkwiące w otoczeniu ucznia i określiliśmy stopień nasilenia zjawisk niepożądanych w szkole związanych z każdym czynnikiem ryzyka.
Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające ryzyko wystąpienia zachowań problemowych i związanych z nimi szkód. Są one zróżnicowane w zależności od rodzaju problemu objętego profilaktyką (od kilkunastu do ponad stu, w zależności od typu problemu).
Do poddanych analizie czynników ryzyka zaliczyliśmy:

• czynniki związane z jednostką,

• czynniki związane z rodziną,

• czynniki związane ze szkołą,

• czynniki związane z grupą rówieśniczą,

• czynniki związane ze środowiskiem.

Czynniki ryzyka związane z jednostką	Stopień nasilenia zjawiska występującego w szkole
	Bardzo wysoki	wysoki	średni	niski
skłonności do poszukiwania wrażeń		x
nieadekwatna ekspresja gniewu			x
nadmierna lękliwość i agresywność			x
przemoc wobec otoczenia			x
preferowanie niezależności			x
niepowodzenia szkolne			x
niska zaradność życiowa		x
niska samoocena oraz podatność na wpływy rówieśnicze		x
bliskie relacje z dysfunkcjonalnym środowiskiem rówieśniczym				x
Czynniki ryzyka związane z rodziną	Stopień nasilenia zjawiska występującego w szkole
	bardzo wysoki	wysoki	średni	niski
chaotyczne środowisko rodzinne		x
niska skuteczność rodziców		x
brak wsparcia ze strony rodziców			x
rodzicielska aprobata dla niekonwencjonalnych zachowań dziecka		x
rodzicielskie wzorce zachowań dysfunkcyjnych			x
niekonsekwentna lub nieskuteczna dyscyplina		x
Czynniki ryzyka związane z grupą rówieśniczą	Stopień nasilenia zjawiska występującego w szkole
	bardzo wysoki	wysoki	średni	niski
zachowania problemowe rówieśników			x
postawy akceptujące wobec zachowań problemowych			x
zorientowanie na rówieśników		x
negatywna presja rówieśnicza			x
subkultury młodzieżowe				x
Czynniki ryzyka związane ze szkołą	Stopień nasilenia zjawiska występującego w szkole:
	bardzo wysoki	wysoki	średni	niski
niskie osiągnięcia szkolne				x
wysokie wskaźniki zachowań problemowych				x
słabe więzi nauczycieli z uczniami				x
brak współpracy z rodzicami			x
zagrażający klimat w szkole				x
elitarność szkoły				x
depersonalizacja uczniów				x
Czynniki ryzyka związane ze środowiskiem	Stopień nasilenia zjawiska występującego w szkole:
	bardzo wysoki	wysoki	średni	niski
łatwy dostęp do środków odurzających			x
brak wsparcia instytucjonalnego w sytuacjach trudnych				x
wysokie wskaźniki patologii społecznej				x
kryzys wartości w życiu społecznym			x
ubóstwo			x
bezrobocie			x

Następnie przeanalizowaliśmy zachowania ryzykowne najczęściej występujące w tej grupie wiekowej i powiązaliśmy je z przyczynami, które mogą je wywoływać.

Zachowania ryzykowne, to działania zwiększając prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji psychologicznych, społecznych i zdrowotnych.

RODZAJ ZACHOWANIA RYZYKOWNEGO	PRZYCZYNY
wulgaryzmy, brak kultury osobistej	obyczaj środowiskowy wzorce wyniesione z domu chęć zaimponowania wyraz buntu wzorce w mediach złe relacje nauczyciel – uczeń brak relacji nauczyciela i innych dorosłych ubóstwo językowe
wagary	trudności w nauce uległość wobec kolegów strach przed sprawdzeniem brak zainteresowania niemożność sprostania ambicjom rodziców i wymaganiom nauczycieli nuda na lekcjach brak dyscypliny chęć zaimponowania
brak zainteresowania nauką	niedostosowanie wymagań do poziomu uczniów niejasne kryteria oceniania jakość programów nauczana lenistwo osoba nauczyciela nudne lekcje negatywny wpływ grupy rówieśniczej brak zainteresowania ze strony rodziców
palenie tytoniu, picie alkoholu zażywanie innych środków psychoaktywnych, dopalaczy	ciekawość wpływ reklamy w mediach wzorowanie się na dorosłych sytuacja domowa negatywny wpływ grupy rówieśniczej moda szpan nuda, przekora, bunt
zachowania agresywne	negatywne wzorce, także w mediach sposób na odreagowanie stresu i załatwienie sprawy chęć dominowania, zaistnienia w grupie moda na agresje w grupie rówieśniczej nieumiejętność radzenia sobie z problemami odpowiedź na prowokację

W wyniku przeprowadzonej diagnozy zostały określone problemy, które w ramach pracy wychowawczej, wymagają podjęcia dodatkowo działań profilaktycznych, w celu wyeliminowania niepożądanych zachowań naszych uczniów.
Są to:

• brak kultury osobistej,

• brak kultury słowa,

• brak umiejętności dokonywania właściwych wyborów przy korzystaniu z mediów,

• uleganie modom, brak umiejętności tworzenia własnych sądów,

• wzrost zachowań agresywnych,

• nieznajomość podstawowych norm etycznych

• poniżane godności innych

CEL PROGRAMU

KSZTAŁTOWANIE POSTAW ZGODNYCH Z MODELEM ABSOLWENTA SZKOŁY.

Cele strategiczne:

1. Kształcenie umiejętności korzystania z mediów oraz właściwego organizowania czasu wolnego.

2. Rozwijanie zainteresowań.

3. Rozwój sportu i turystyki.

4. Wskazywanie na szkodliwości używek oraz zagrożeń jakie niosą za sobą uzależnienia i grupy nieformalne.

5. Nauka radzenia sobie ze stresem oraz radzenia sobie z emocjami.

6. Kształtowanie postaw asertywnych.

7. Kształcenie umiejętności tworzenia własnych sądów i nieulegania modom, idolom, rówieśnikom.

8. Poznawanie się i budowanie wzajemnych więzi.

9. Ograniczenie zachowań agresywnych.

10. Kształcenie umiejętności bezpiecznego zachowania się w szkole, w domu, na drodze.

11. Informowanie o konsekwencjach łamania prawa.

Wszystkie działania na terenie szkoły będą zmierzały do wzmacniania czynników chroniących.
Czynniki chroniące, to wszystkie elementy osłabiające oddziaływanie czynników ryzyka.
Są to:

• silna więź z rodzicami, opieka dorosłych,

• zainteresowanie nauką i własnym rozwojem,

• aktywność i ciekawość poznawcza,

• praktyki religijne,

• zakorzeniona w społeczności tradycja i szacunek do jej norm,

• konstruktywna grupa rówieśnicza,

• autorytety.

Cele działań profilaktycznych będą realizowane przez:

1. Działania informacyjno - edukacyjne;

2. Programy profilaktyczne;

3. Zajęcia alternatywne;

4. Interwencje prowadzone w szkole i w poradniach profilaktycznych (wobec osób z grup ryzyka);

5. Współpracę między różnymi instytucjami (szkołami, poradniami, policją, samorządem itd.).

Obowiązki dyrektora:

1. czuwanie nad prawidłową realizacją działań wychowawczych i profilaktycznych,

2. umacnianie pozytywnych relacji intrerpersonalnych w szkole,

3. premiowanie doskonalących się nauczycieli,

4. poszerzanie wiedzy w zakresie profilaktyki problemowej,

5. zachęcanie dzieci do udziału w działaniach profilaktycznych,

6. włączanie rodziców do współpracy w tworzeniu i realizacji szkolnych programów: wychowawczego i profilaktycznego,

7. wspieranie finansowe i organizacyjne działań profilaktycznych w swoim środowisku.

Obowiązki pedagoga szkolnego:

1. diagnozowanie problemów wychowawczych szkoły,

2. koordynowanie i monitorowanie przebiegu realizacji Szkolnego programu profilaktyki i Programu wychowawczego szkoły,

3. wspieranie wychowawcy i pozostałych pracowników w realizacji zadań profilaktyczno - wychowawczych wynikających z planu wychowawczego szkoły,

4. praca indywidualna i grupowa z uczniami i rodzicami,

5. propagowanie treści profilaktycznych,

6. rozpoznawanie potrzeb ekonomicznych uczniów i praca w Komisji ds. Pomocy Materialnej,

7. systematyczne doskonalenie się w zakresie wychowania i profilaktyki.

Obowiązki nauczycieli (nauczycieli wychowawców) i pracowników Szkoły:

1. promowanie zdrowego stylu życia

2. propagowanie aktywnych form spędzania czasu wolnego,

3. utrzymywanie osobowych relacji z uczniami (poprzez konsultacje, indywidualne rozmowy),

4. konstruktywna współpraca z gronem pedagogicznym oraz pozostałymi pracownikami szkoły,

5. doskonalenie osobowości,

6. dostrzeganie indywidualności dziecka,

7. indywidualizowanie oddziaływania,

8. dbanie o pozytywne relacje z rodzicami, pozyskiwanie rodziców do współpracy

9. doskonalenie zawodowe,

10. dbanie o pozytywne relacje w grupie rówieśniczej

Obowiązki rodziców:

1. utrzymywanie stałego kontaktu ze szkołą,

2. aktywna współpraca ze szkołą, dzielenie się odpowiedzialność za podejmowane wspólnie oddziaływania profilaktyczno - wychowawcze i opiekuńcze

3. zdobywanie wiedzy na temat potrzeb dzieci, zagrożeń wieku dojrzewania i sposobów przeciwdziałania im

4. starają się być autorytetem, wzorem osobowy - model dla dziecka,

5. dbanie o dobry kontakt z dzieckiem.

CEL STRATEGICZNY	WSKAŹNIKI SUKCESU	EWALUACJA
Kształcenie umiejętności korzystania z mediów oraz właściwego organizowania czasu wolnego	Rozumie, że istnieje wiele możliwości i sposobów zagospodarowania czasu wolnego. Dostrzega wielość mediów i ich przeznaczenie. Wie, że komputer jest urządzeniem, które można wykorzystać na wiele sposobów.	ankieta obserwacje
Rozwijanie zainteresowań	Uczeń wie jak właściwie planować swoje zajęcia. Potrafi dostrzec korzyści z uczestnictwa w dodatkowych zajęciach. Aktywnie uczestniczy w różnorodnych twórczych działaniach. Prezentuje swoje osiągnięcia i sukcesy. Docenia swoje osiągnięcia i sukcesy innych. Posiada wiadomości na temat różnych dziedzin działalności człowieka.	zestawienie wskaźników ankieta obserwacje
Rozwój sportu i turystyki	Uczeń wie jakie korzyści płyną ze zdrowego stylu życia. Aktywnie spędza czas wolny. Uczestniczy w zajęciach sportowych na terenie szkoły. Propaguje aktywny wypoczynek wśród innych.	zestawienie ilościowe ankiety obserwacje
Wskazywanie na szkodliwość używek oraz zagrożeń jakie niosą za sobą uzależnienia oraz grupy nieformalne.	Uczeń wie co to jest uzależnienie oraz od czego można się uzależnić. Wie, że stosowanie używek jest szkodliwe dla zdrowia	ankieta obserwacja wywiad środowiskowy
Nauka radzenia sobie ze stresem oraz emocjami.	Uczeń potrafi opanować negatywne uczucia. Świadomie zmienia styl zachowania. Posiada wiadomości na temat bogatego świata uczuć i różnych form jego prezentacji. Potrafi mówić o swoich problemach	analiza dokumentacji wychowawczej ankiety obserwacje
Kształtowanie zachowań asertywnych	Asertywnie zachowuje się w sytuacjach zagrożenia. Opanowuje sztukę mówienia „nie” i sztukę negocjacji. Potrafić określić swoje miejsce w grupie.	badania socjometryczne ankiety obserwacje
Kształcenie umiejętności tworzenia własnych sądów i nieulegania modom, idolom, rówieśnikom	Uczeń rozpoznaje manipulacje i nie podlega jej. Selekcjonuje i świadomie wybiera programy telewizyjne. Potrafi wyrazić swoje zdanie i uzasadnić swój punkt widzenia.	ankiety obserwacje analiza dokumentacji
Poznawanie się i budowanie wzajemnych więzi	Uczeń potrafi określić swoje miejsce w grupie. Uczeń zna zasady kulturalnego zachowania się. Kulturalnie wyraża swoje myśli, dbając o poprawność językową. Potrafi pracować w grupie akceptując zdanie innych. Potrafi z empatią odnosić się do innych.	badania socjometryczne ankiety analiza dokumentacji
Ograniczenie zachowań agresywnych	Potrafi nazywać swoje emocje i uczucia. Zna techniki pomagające radzić sobie ze stresem. Potrafi modelować swoje zachowanie.	obserwacje analiza dokumentacji ankiety
Kształcenie umiejętności bezpiecznego zachowania się w szkole, domu, na drodze	Potrafi w różnych okolicznościach stosować zasadę ograniczonego zaufania Informuje dorosłych o niebezpiecznych sytuacjach, które go spotkały lub których był świadkiem. Uczeń zna znaki drogowe. Określa jego rodzaj po kształcie i kolorze. Stosuje się do sygnałów i znaków drogowych. Przestrzega zasad bezpieczeństwa w ruch drogowym. Dokonuje krytycznej analizy innych użytkowników drogi. Zdaje egzamin na kartę rowerową. Zna zasady bezpiecznego zachowania się w szkole. Respektuje obowiązujące w Szkole regulaminy. Zwraca uwagę na zachowanie innych	zestawienie wskaźników obserwacje analiza dokumentacji udziału w konkursach
Informowanie o konsekwencji łamania prawa	Uczeń wie za jakie czyny jest odpowiedzialny wobec prawa. Uczeń potrafi przeciwstawić się	Ankiety obserwacje

Podstawy prawne

Prawo do włączania w wychowanie programów profilaktycznych dają szkołom rozporządzenia i ustawy. Rozporządzenie MENiS z 31 stycznia 2002r. wprowadza zapis o podejmowaniu przez rady pedagogiczne uchwał o wprowadzeniu programu profilaktyki spójnego z programem wychowawczym.
W rozporządzeniu MENiS z 31 stycznia 2002r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół otrzymał brzmienie § 2, ust. 1 pkt 1:

1. Cele i zadania szkoły wynikające z przepisów prawa oraz uwzględniające program wychowawczy szkoły i program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, o których mowa w odrębnych przepisach.

2. Program wychowawczy szkoły i program profilaktyki, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, uchwala rada pedagogiczna po zasięgnięciu opinii rady rodziców i samorządu uczniowskiego.

Profilaktyka związana jest z ochroną zdrowia psychicznego. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994r. podaje w rozdziale 1, art. 1.1: „ochronę zdrowia psychicznego zapewniają organy administracji rządowej i samorządowej oraz instytucje do tego powołane”.

Art. 2. „Ochrona zdrowia psychicznego polega w szczególności na:

1. promocji zdrowia psychicznego i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym,

2. zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi wszechstronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym”.

Art. 4.1 „Działania zapobiegawcze w zakresie ochrony zdrowia psychicznego są podejmowane przede wszystkim wobec dzieci, młodzieży, osób starszych i wobec osób znajdujących się w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla zdrowia psychicznego” czyli m.in. w sytuacjach stosowania środków uzależniających i pozostawania w sytuacjach szkodliwych dla równowagi psychicznej i emocjonalnej.

W zakres działań profilaktycznych wchodzą zadania przeciwdziałania narkomanii, alkoholizmowi i nikotynie. Ustawa z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi podaje w rozdz.1, art. 2.1: “Zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi wykonuje się przez odpowiednie kształtowanie polityki społecznej, a w szczególności:

1. tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokajanie motywuje do powstrzymywanie się od spożywania alkoholu,

2. działalność3. wychowawczą i informacyjną.

Art. 4. 1. Prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych należy do zadań własnych gmin. W szczególności zadania te obejmują:

1. prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, w szczególności dla dzieci i młodzieży”.

Art. 5. „Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania uwzględnia problem trzeźwości i abstynencji wśród celów wychowania oraz zapewnia w programach nauczania wiedzę o szkodliwości alkoholizmu dla jednostki oraz w życiu rodzinnym i społecznym”.

Promocja zdrowego trybu życia bez nikotyny i narkotyków uwzględniona jest w zarządzeniach i zalecana w programowaniu pracy wychowawczej szkoły. W Ustawie z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii znajduje się zapis:

Art. 1.2. „Przeciwdziałanie narkomanii obejmuje:

1. działalność2. wychowawczą i zapobiegawczą”.

Art. 3.2. „Zadania dotyczące przeciwdziałaniu narkomanii są realizowane, w zakresie określonym w ustawie, również przez:

1. szkoły i placówki objęte systemem oświaty oraz szkoły wyższe”.

Rozdz. 2, Art. 7.1: „Działalność wychowawcza i zapobiegawcza obejmuje:

1. promocję zdrowia psychicznego,

2. promocję zdrowego stylu życia,

3. informowanie o szkodliwości środków i substancji, których używanie może prowadzić

4. do narkomanii, oraz o narkomanii i jej skutkach”.

Art. 7.2. „Zadania, o których mowa w ust.1, są realizowane w szczególności przez:

1. Wprowadzenie problematyki zapobiegania narkomanii do programów szkół i innych placówek systemu oświaty”.

Art. 8.1. „Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania uwzględnia w podstawie programowej kształcenia ogólnego problematykę promocji zdrowia psychicznego i zdrowego stylu życia, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących zapobiegania narkomanii”.

Ustawa z dnia 9 listopada 1995r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych wskazuje, że należy uwzględnić w programach wychowawczych i profilaktycznych szkodliwość nikotyny i uwrażliwić młodzież na jej zgubne skutki.

W art. 3. czytamy: „ochrona zdrowia przed następstwami używania tytoniu realizowana jest przez kształtowanie polityki zdrowotnej, ekonomicznej i społecznej, do której należy:

1. ochrona prawa niepalących do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego,

2. promocja zdrowia przez propagowanie stylu życia wolnego od nałogu papierosów i używania wyrobów tytoniowych,

   1. działalność wychowawcza i informacyjna”.

Konwencja o Prawach Dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989r., ratyfikowana przez Polskę 30 kwietnia 1991r. podaje:

„Art. 27. 1. „Państwa - Strony uznają prawo każdego dziecka do poziomu życia odpowiadającego jego rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, duchowemu, moralnemu i społecznemu”.

„Art. 29. 1. Państwa - Strony są zgodne, że nauka dziecka będzie ukierunkowana na:

1. rozwijanie w jak najlepszym zakresie osobowości, talentów oraz zdolności umysłowych i fizycznych dziecka”.

Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem.