Formy ochrony przyrody (rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, użytki ekologiczne, pomniki przyrody)
Rezerwaty Przyrody
W granicach miasta znajduje się pięć rezerwatów przyrody:
Bielańskie Skałki
Rezerwat florystyczny, ścisły, o powierzchni 1,73 ha; został założony 1950 roku w celu ochrony muraw kserotermicznych. W jego obrębie można obserwować spontaniczne procesy sukcesji biocenoz leśnych na skalistym, bezleśnym wcześniej terenie. Rezerwat znajduje się na południowych stokach Lasu Wolskiego, w południowo-wschodniej części Pasma Sowińca, w pobliżu Klasztoru Kamedułów na Bielanach.
Bonarka
Rezerwat przyrody nieożywionej, założony w 1961 roku, zajmuje powierzchnię 2,29 ha, położony jest w jednej z cenniejszych pod względem krajobrazowym i przyrodniczym części miasta. Umiejscowiony jest tam kopiec Krakusa, cmentarz Podgórski, kamieniołom "Liban", a w przeszłości istniał tam założony przez Niemców obóz Płaszów. Można tam zobaczyć między innymi: uskoki geologiczno - tektoniczne, powierzchnie abrazyjne oraz odsłonięte utwory jurajskie, kredowe i trzeciorzędowe.
Panieńskie Skały
Rezerwat leśny i krajobrazowy o powierzchni 6,41 ha, założony został w 1953 roku. Znajduje się w północnej części Pasma Sowińca na terenie Lasu Wolskiego, od strony Woli Justowskiej. Przedmiotem ochrony jest wąwóz jurajski z wychodniami skał wapiennych oraz naturalny las bukowy i grądowy.
Skałki Przegorzalskie
Rezerwat florystyczny, ścisły, o powierzchni 1,38 ha, został założony w 1959 r. Usytuowany jest na skraju Lasu Wolskiego od strony Przegorzał na terenie wyraźnego grzbietu ze skałkami. Przedmiotwem ochrony rezerwatowej jest skała z roślinnością kserotermiczną Rośnie tam też las mieszany z przewagą dębu i krzewów ciepłolubnych.
Skołczanka
Stepowy rezerwat faunistyczny, o powierzchni 36,52 ha utworzony w 1957 roku, objęty jest ochroną częściową. Położony jest w północnej części kompleksu leśnego Uroczysko Tyniec. Przedmiotem ochrony jest wzgórze wapienne ze zróżnicowanymi biocenozami, stanowisko fauny środowisk kserotermicznych (około 500 gatunków rzadkich motyli i błonkówek). Występuje tam także las sosnowo-jodłowo-bukowy.
Parki Krajobrazowe
Na terenie Krakowa znajdują się fragmenty trzech parków krajobrazowych: Bielańsko-Tynieckiego, Tenczyńskiego i Dolinki Krakowskie o łącznej pow. 4753,8 ha
Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy
Na terenie Krakowa znajduje się niewielka część Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny. Park jest częścią Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych chroniącego najcenniejsze fragmenty Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Park został utworzony w 1981 roku i zajmuje powierzchnię 65,02 km2. Obejmuje on malowniczy fragment doliny Wisły powyżej Krakowa. Główna część parku obejmuje Pasmo Sowińca, położone w widłach rzek Wisły i Rudawy, na wysokości ok. 150 m ponad poziomem Rynku Głównego w Krakowie, biegnie nieopodal śródmieścia Krakowa do zach. granic miasta (dł. ok. 9 km i szer. 1,5-3 km). Na terenie parku krajobrazowego znajduje się 18 pomników przyrody liczne zabytki i rezerwaty przyrody.
Tenczyński Park Krajobrazowy
Park obejmuje pasmo Grzbietu Tenczyńskiego oraz część Rowu Krzeszowickiego. Tenczyński Park Krajobrazowy został utworzony 29.12.2005 i zajmuje powierzchnię 117,47 km2. Krajobraz parku jest bardzo zróżnicowany. Znajdują się tu m.in. liczne ostańce, wapienie górnojurajskie podlegające procesom krasowym, niewielkie jaskinie i paleozoiczne twarde skały pochodzenia wulkanicznego. Występują tu także liczne tereny bagienne. Około 35% powierzchni parku zajmują lasy. Występują takie zbiorowiska jak: buczyna karpacka, bory mieszane sosnowo-dębowe, łęgi olszowe oraz lasy grądowe z przewagą buka, dębu i jaworu bory sosnowe. Na terenie parku występują takie gatunki roślin chronionych jak: rojnik pospolity, tojad mołdawski, bluszcz, lilia złotogłów, marzanka wonna, parzydło leśne, rosiczka okrągłolistna, barwinek pospolity i skrzyp olbrzymi; oraz zwierząt: łoś, krogulec, płomykówka, myszołów zwyczajny, czajka, derkacz i żółw błotny. Do ciekawszych zabytków architektury znajdujących się na terenie parku należą: ruiny zamku Lipowiec w Babicach, ruiny zamku Tenczyn w Rudnie, barokowe kościoły w Tenczynku i Morawicy, cztery poaustriackie forty znajdujące się w okolicach Krakowa oraz zespół pałacowy w Balicach.
Park Krajobrazowy „Dolinki Krakowskie”
Park zajmuje powierzchnię 197,77 km2. Zajmuje obszar Wyżyny Olkuskiej i ciągnie się aż do Rowu Krzeszowickiego. Składa się z jarowych dolin położonych na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Park poprzecinany jest potokami i licznymi dolinami z formami rzeźby krasowej. Liczne, znajdujące się na terenie parku szlaki i ścieżki turystyczne zapewniają oprócz możliwości, oglądania przyrody, również spotkanie z historią (na obszarze Jury, szczególnie w wieku XIV, powstały liczne zamki i warownie, z których większość stanowi dziś wkomponowane w krajobraz ruiny). Liczne skałki i ostańce wapienne stwarzają również dogodne warunki do uprawiania wspinaczki.
więcej informacji na stronie Dyrekcji Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych http://www.parkijurajskie.internetdsl.pl/
Użytki ekologiczne
Użytek ekologiczny „Uroczysko w Rząsce"
Użytek został utworzony w 2001 roku uchwałą Rady Gminy Zabierzów oraz rozporządzeniem Wojewody Małopolskiego. Jest położony częściowo na terenie Krakowa a częściowo na terenie gminy Zabierzów, zajmuje powierzchnię około 59 ha. Głównym zadaniem użytku jest ochrona fiołka bagiennego - gatunku wpisanego do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin w kategorii "zagrożony wyginięciem". Jest to jedno z dwóch stanowisk tej rośliny w Polsce. Ponadto użytek chroni pozostałości ekosystemów leśnych (zbiorowiska łęgu olszowego), wodnych - cieków wodnych mających swój początek na południowo-zachodnim stoku wzniesienia Pasternik, dawnych stawów dworskich, które w wyniku sukcesji przekształciły się w zbiorowiska roślin szuwarowych, nieużytkowanych płatów pastwisk oraz łąk świeżych.
Użytek ekologiczny „Łąki Nowohuckie"
Użytek utworzony w 2003 roku uchwałą Rady Miasta Krakowa, położony w sąsiedztwie Placu Centralnego w Nowej Hucie, zajmuje powierzchnię około 57 ha. Utworzony został w celu ochrony półnaturalnych zbiorowisk roślinnych (łąk podmokłych) w dolinie Wisły z całym ich bogactwem gatunkowym. Na obszarze użytku spotykamy ponad 10 zbiorowisk roślinnych, m.in. łąki wilgotne, łąkę świeżą, szuwar trzcinowy, szuwary turzycowe, a także zbiorowiska ruderalne. Jedną z najcenniejszych grup zwierząt na tym terenie są ptaki. Gniazdują tu 34 gatunki, natomiast łącznie z gatunkami żerującymi i zalatującymi spotykamy tu około 63 gatunki. Derkacz, gąsiorek oraz gnieżdżący się w najbliższym sąsiedztwie bączek to najważniejsze gatunki chronione przez międzynarodowe konwencje.
uchwała nr XV/100/03 z dnia 7 maja 2003 r.
Użytek ekologiczny „Staw przy Kaczeńcowej"
Użytek o powierzchni 0,82 ha, utworzony uchwałą Rady Miasta Krakowa 19 grudnia 2007 roku. Celem ochrony użytku jest zachowanie ekosystemu, będącego siedliskiem chronionych gatunków zwierząt. Użytek obejmuje niewielki zbiornik wodny i jego najbliższe otoczenie, w jego obrębie stwierdzono wiele gatunków ssaków, 23 gatunki ptaków związanych z siedliskiem zbiornika wodnego i jego otoczeniem, wiele gatunków owadów, w tym 14 gatunków motyli co stanowi 9% wszystkich motyli dziennych stwierdzonych w Polsce.
uchwała nr XXXI/405/07 z dnia 19 grudnia 2007 r.
Użytek ekologiczny „Rozlewisko potoku Rzewnego"
Użytek o powierzchni 2,77 ha, utworzony 19 grudnia 2007 roku uchwałą Rady Miasta Krakowa, obejmuje trzy zasadnicze rodzaje siedlisk: leśne (las mieszany i ols), łąkowe i szuwarowe. Teren ten pełni istotną rolą jako ognisko różnorodności biologicznej, jest miejscem bytowania i rozrodu licznych gatunków zwierząt, jest także częścią korytarza ekologicznego. Bardzo licznie na terenie tego użytku występują ptaki, w tym rzadkie gatunki ptaków drapieżnych i sów takie jak: myszołów, pustułka, krogulec, kobuz, puszczyk, sowa uszata. Występują tak również płazy i gady oraz wiele gatunków owadów i pajęczaków takich jak chroniony i wymieniony w czerwonej księdze modraszek telejus i inne chronione: trzmiel rudy, trzmiel ziemny, żagnica zielona, tygrzyk paskowany.
uchwała nr XXXI/404/07 z dnia 19 grudnia 2007 r.
• Użytek ekologiczny „Dolina Prądnika"
Użytek ekologiczny o powierzchni 14,145 ha utworzony uchwałą Rady Miasta Krakowa. Położony jest wzdłuż rzeki Prądnik od ul. Górnickiego do granic miasta Krakowa. Celem ochrony użytku jest zachowanie naturalnie meandrującego koryta rzeki Prądnik, będącego siedliskiem wielu chronionych gatunków zwierząt Na terenie proponowanym do ochrony stwierdzono m.in. 19 gatunków ssaków, w tym borowca wielkiego, bobra i wydrę oraz 51 gatunków ptaków, spośród których jako ciekawy gatunek należy wymienić pliszkę górską, mającą na tym terenie jedyne stwierdzone w Krakowie miejsce występowania.
uchwała nr XL/782/08 z dnia 17 grudnia 2008 r.
• Użytek ekologiczny „Uroczysko Kowadza"
Użytek ekologiczny o powierzchni 1,82 ha utworzony uchwałą Rady Miasta Krakowa. Położony jest w Tyńcu. Głównym przedmiotem ochrony są murawy kserotermiczne z fauną rzadkich gatunków owadów. Florę „Uroczyska Kowadza" charakteryzuje dominacja roślin kserotermicznych i ciepłolubnych. Stwierdzono tu zbiorowiska roślinne z murawą kserotermiczną i murawą z kłosownicą pierzastą. Spośród ciekawych gatunków owadów można wymienić ciepłolubne chrząszcze Cassida margaritacea, Hymenalia rufipes, Euheptaulacus villosus.
uchwała nr XL/781/08 z dnia 17 grudnia 2008 r.
Pomniki przyrody
W Krakowie znajdują się trzy rodzaje obiektów uznanych za pomniki przyrody: 199 pojedynczych drzew, 1 aleja drzew, 1 źródło „Świętojańskie" w Tyńcu, 1 głaz narzutowy granit czerwony „Rapa Kiwi".
Rejestr pomników przyrody [pdf]
uchwała nr XXXIII/272/03 z dnia 3 grudnia 2003 r. wraz ze zmianami
uchwała nr XXXI/406/07 z dnia 19 grudnia 2007 r.
uchwała nr LX/783/08 z dnia 17 grudnia 2008 r.