Przepisy dotyczące zwrotu kaucji zawarte są w art. 6 i art. 36 Ustawy z dnia 21 czerwca 2001 o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 725).
Kaucje mieszkaniowe niezależnie od okresu, w jakim były wpłacane spełniały funkcję zabezpieczającą wynajmującego lokal umożliwiając np. potrącenie z kaucji nieuiszczonych przez najemcę opłat za czynsz, pokrycie szkód spowodowanych przez najemcę i innych należności przypadających z tytułu najmu. Z treści ww. przepisu, jak również z istoty kaucji mieszkaniowej jako elementu umowy najmu wynika, że zobowiązanym do zwrotu kaucji jest ten podmiot, który w chwili opróżnienia lokalu lub nabycia go na własność przez najemcę jest wynajmującym, niezależnie od tego, czy to właśnie jemu wpłacił najemca kaucję mieszkaniową.
Kaucja podlega zwrotowi w ciągu miesiąca od dnia opróżnienia lokalu lub nabycia jego własności przez najemcę, po potrąceniu należności wynajmującego z tytułu najmu lokalu.
Zasady waloryzacji kaucji uzależnione są od daty jej wpłaty.
Kaucja wpłacona:
po 10 lipca 2001 r. podlega zwrotowi na podstawie art. 6 ust 3 i ust 4 ww. ustawy z dnia 21 czerwca 2001 o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, przy czym zwrot zwaloryzowanej kaucji następuje w kwocie równej iloczynowi kwoty miesięcznego czynszu obowiązującego w dniu zwrotu kaucji i krotności czynszu przyjętej przy pobieraniu kaucji, jednak w kwocie nie niższej niż kaucja pobrana,
od 12 listopada 1994 tj. w okresie obowiązywania ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych podlega zwrotowi na podstawie art. 36 ust 2 ww. ustawy z dnia 21 czerwca 2001 o ochronie praw lokatorów (...), przy czym zwrot zwaloryzowanej kwoty odpowiada przyjętemu przy jej wpłacaniu procentowi wartości odtworzeniowej lokalu obowiązującej w dniu jej zwrotu. Zwrócona kwota nie może być jednak niższa od kwoty kaucji wpłaconej przez najemcę.
przed dniem 12 listopada 1994 r. podlega zwrotowi na podstawie art. 36 ust 1 ww. ustawy z dnia 21 czerwca 2001 o ochronie praw lokatorów (...), przy czym powołany przepis nie przewiduje waloryzacji kaucji mieszkaniowych. Mogą być one waloryzowane w postępowaniu sądowym w oparciu o przepis art. 358¹ §3 Kodeksu cywilnego.