Katastrofa budowlana – niezamierzone i gwałtowne zdarzenie, które powoduje zniszczenie obiektu budowlanego lub jego części, a także związanych z nim elementów, robót lub urządzeń. Pojęcie "katastrofa budowlana” używane w prawie budowlanym ma zakres węższy w związku z wykluczeniem z tego pojęcia szeregu przypadków. Wyłączeniu uległy zdarzenia, których skutki nie mogą być usunięte w postępowaniu określonym w przepisach prawa budowlanego. Nie jest więc katastrofą budowlaną uszkodzenie elementu wbudowanego w obiekt budowlany, nadającego się do naprawy lub wymiany, uszkodzenie lub zniszczenie urządzeń budowlanych związanych z budynkami oraz awaria instalacji.
Przyczynami katastrof budowlanych są m.in.:
• zły stan techniczny obiektów budowlanych;
• zastosowanie w wykonawstwie wyrobów budowlanych niedopuszczonych do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie;
• błędy techniczne w trakcie projektowania i budowy obiektu budowlanego;
• przyczyny naturalne: obsunięcia ziemi, zawały i zasypy ziemne, powodzie i pożary w miejscach składowania gazu bezprzewodowego (hurtownie, punkty wymiany butli, stacje benzynowe);
• wypadki losowe (np. wybuch, pożar, powódź, wstrząs sejsmiczny, silny wiatr, osuwiska).
W razie wystąpienia katastrofy budowlanej, zależnie od tego, czy miała ona miejsce w budowanym, rozbieranym czy użytkowanym obiekcie budowlanym, kierownik budowy lub robót budowlanych, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego ma obowiązek w pierwszej kolejności zapewnić pomoc ewentualnym poszkodowanym i zapobiec rozszerzaniu się skutków katastrofy oraz zabezpieczyć miejsce katastrofy. W zdarzeniach nagłych, których skutki stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi konieczne jest niezwłoczne powiadomienie PSP, Pogotowia Ratunkowego, Policji oraz służb technicznych (np. Pogotowie Gazowe, Pogotowie Energetyczne, Pogotowie Wodno - Kanalizacyjne).
Bezpośrednio po dokonaniu czynności niezbędnych dla ratowania życia i zdrowia ludzi oraz mienia, kierownik budowy lub właściciel (zarządca), a w szczególnych przypadkach użytkownik obiektu budowlanego ma obowiązek powiadomienia o zdarzeniu właściwy organ nadzoru budowlanego.