Ochrona powietrza atmosferycznego

Zasady ochrony powietrza atmosferycznego oraz warunki wprowadzania substancji zanieczyszczających do powietrza określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, zgodnie z którą ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości w szczególności poprzez zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane i utrzymaniu tych poziomów poniżej dopuszczalnych.

Na stan jakości powietrza w Krakowie mają wpływ warunki klimatyczne, wynikające z niekorzystnego położenia Krakowa w inwersyjnej dolinie ze słabym przewietrzaniem i dużą wilgotnością, oraz emisje komunalne, komunikacyjne i przemysłowe. Osiągnięcie wymaganych standardów jakości powietrza jest jednym z priorytetów władz Miasta Krakowa. Dążąc do zapewnienia mieszkańcom możliwości życia w zdrowym środowisku, na wielu szczeblach zarządzania podejmowanych jest szereg działań, zmierzających do jego poprawy. Działania te prowadzone są zgodnie z wytycznymi kolejno przyjmowanych i aktualizowanych co trzy lata Programów ochrony powietrza (POP), tj. programów naprawczych stanowiących prawo miejscowe. Z uwagi na występujące przekroczenia wartości dopuszczalnych pyłu zawieszonego i dwutlenku azotu, w 2005 roku został opracowany pierwszy Program ochrony powietrza (POP). Program ten był aktualizowany w roku 2009, 2013, 2017, 2020 i 2023.

Obecnie obowiązuje Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego (https://powietrze.malopolska.pl/program-ochrony-powietrza/) przyjęty Uchwałą NR LXXV/1102/23 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 20 listopada 2023 roku. W stosunku do gmin, w tym także do Gminy Miejskiej Kraków, nałożone zostały w ww. dokumentach obowiązki podejmowania działań naprawczych. Oprócz wyznaczenia kierunków i zakresu niezbędnych działań, programy określają przyczyny przekroczeń stężeń w powietrzu, planowane do osiągnięcia w wyniku realizacji zadań efekty ekologiczne, wskazują podmioty, do których skierowane są obowiązki ustalone w programie, także harmonogramy finansowe. Prezydent Miasta Krakowa koordynuje realizację zadań wskazanych w programie, wykonywanych przez podległe podmioty i z ich realizacji przekazuje sprawozdania do Marszałka Województwa Małopolskiego.

W dniu 15 stycznia 2016 roku radni przyjęli uchwałę Nr XVIII/243/16 w sprawie wprowadzenia na obszarze Gminy Miejskiej Kraków ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.

Uchwała dostępna jest na stronie:

https://bip.malopolska.pl/umwm/Article/get/id,1159347.html

NA TERENIE MIASTA KRAKOWA OD 1 WRZEŚNIA 2019 ROKU OBOWIĄZUJE ZAKAZ STOSOWANIA PALIW STAŁYCH.

 

Zgodnie z zapisami uchwały, podmiotami dla których wprowadza się ograniczenia są podmioty eksploatujące instalacje, w których następuje spalanie paliw w szczególności kocioł, kominek i piec. Według informacji zawartych w uzasadnieniu do przedmiotowej uchwały całkowity zakaz stosowania paliw stałych w instalacjach, które wydzielają lub dostarczają ciepło obejmuje zarówno instalacje wykorzystywane w celach grzewczych, jak również w celach przygotowania żywności i innych. Uchwała nie ma zastosowania do instalacji, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego albo pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, albo dokonanie zgłoszenia instalacji (art. 96 ust. 8 ustawy Prawo ochrony środowiska).

Instrumentami zarządzania jakością powietrza atmosferycznego są także, pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, w których organ ochrony środowiska określa ilości i rodzaje substancji dopuszczonych do wprowadzania do powietrza oraz zgłoszenia instalacji nie wymagających pozwolenia. Zakłady zobowiązane są do wprowadzania gazów i pyłów do powietrza zgodnie z warunkami określonymi w pozwoleniach, które stanowią instrument kontrolny nad oddziaływaniem przemysłu na jakość powietrza. Kontrola przestrzegania ustaleń decyzji co do rodzaju i ilości emitowanych substancji, realizowana jest przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska jako Organu Inspekcji Ochrony Środowiska, zgodnie z ustawą o Inspekcji Ochrony Środowiska.

Na przestrzeni wielolecia obserwuje się wyraźny spadek stężeń średniorocznych pyłu zawieszonego PM10. W roku 2023 stężenia na wszystkich stacjach wskazują wartości zgodne z normą. Sukcesywnemu obniżeniu ulega także liczba dni z przekroczeniami dobowymi.

Na stacjach tła i przemysłowej, stężenia średnioroczne NO₂ od wielu lat nie są przekraczane. Występujące natomiast przekroczenia na stacji Komunikacyjnej ulegają stopniowemu obniżeniu. Przekroczenia te, warunkowane są położeniem stacji w ekstremalnych warunkach, w zwartym, wysokim kanionie ulicznym, pomiędzy sześcioma pasami ruchu, w niekorzystnym miejscu z punktu widzenia przewietrzania.

Osiągnięcie dzisiejszego stanu jakości powietrza uzyskano w wyniku realizacji konsekwentnej polityki Miasta prowadzonej zgodnie z programami naprawczymi jakimi są wyżej opisane Programy ochrony powietrza opracowane w ramach systemu zarządzania jakością powietrza. Istotną rolę odegrały realizowane na szeroka skalę programy dotacyjne i programy wsparcia mieszkańców. Sukces nie byłby możliwy bez udziału organizacji społecznych i ogromnego zaangażowania mieszkańców miasta w proces wymiany palenisk. W wyniku tych działań znacząco zmniejszył się w mieście udział lokalnych źródeł i ich wpływ na stężenia na stacjach pomiarowych. Obecnie prawie wszystkie budynki w Krakowie są ogrzewane proekologicznie. Ponad 45 tysięcy palenisk na paliwa stałe zostało zastąpionych proekologicznymi źródłami grzewczymi. Szacuje się, iż w Krakowie w około 80 budynkach zainstalowana jest instalacja grzewcza oparta na paliwie stałym będąca jedynym źródłem ciepła.

Trwająca transformacja energetyczna Miasta skoncentrowana jest m.in. na poprawie efektywności budynków oraz rozwoju odnawialnych źródeł energii. Promowanie instalacji OZE pozwala uniezależnić się od paliw kopalnych. W czasie szybko postępujących zmian klimatycznych staje się to koniecznością. W ramach Programu Ograniczania Niskiej Emisji dla Miasta Krakowa w okresie 2012-2019 zostało zainstalowanych ponad 1500 instalacji OZE.

W roku 2020 rozpoczęła się realizacja Programu Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii na obszarze Gminy Miejskiej Kraków, który daje możliwość uzyskania dofinansowania do pomp ciepła, kolektorów słonecznych oraz instalacji fotowoltaicznych. Obecnie w Krakowie mamy do czynienia z dynamicznym rozwojem fotowoltaiki. Liczba zainstalowanych systemów rośnie, jak wynika z danych, na obszarze Gminy Miejskiej Kraków funkcjonuje 11312 mikroinstalacji PV, z czego 1655 zostało zamontowanych w ramach gminnego programu dotacyjnego.

 

Mamy świadomość, iż mimo wyraźnej tendencji spadku stężeń zanieczyszczeń, przed nami jeszcze długa droga, zwłaszcza w kwestiach ograniczenia zanieczyszczeń pochodzących z transportu czy emisji napływowej z gmin sąsiadujących z Miastem, które obecnie mają największy wpływ na stan powietrza w Mieście. Naszym celem jest zatem intensywne oddziaływanie na gminy sąsiadujące poprzez dzielenie się doświadczeniami i kreowanie w nich polityki niskoemisyjnej.

 

MONITORING I INFORMACJE O STANIE JAKOŚCI POWIETRZA

 

W Krakowie obecnie funkcjonuje 9 referencyjnych stacji monitoringu jakości powietrza. Prezydent Miasta Krakowa chcąc zapewnić mieszkańcom dostęp do dokładniejszych informacji, wzmocnił sieć monitoringu i zakupił 5 spośród ww. ośmiu stacji ze środków z budżetu miasta. Według obowiązujących przepisów prawa, ilość zlokalizowanych na terenie Krakowa stacji monitoringowych jest wystarczająca do oceny stanu jakości powietrza w Mieście (dla takiego Miasta jak Kraków wymagana przepisami ilość stacji wynosi trzy).

Ocena jakości powietrza i obserwacja zachodzących w nim zmian prowadzona jest przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w ramach państwowego monitoringu.

Wyniki aktualnych pomiarów ze stacji zamieszczane są na stronie internetowej http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current

Na stronie tej dostępne są także do pobrania dane o stanie jakości powietrza.

Aktualne informacje o prognozach stężeń i przekroczeń oraz informacje o stanie jakości powietrza można śledzić na bieżąco na stronie internetowej GIOŚ.
Informacja o stanie jakości powietrza jest również szeroko rozpowszechniana na platformach miejskich, m.in. na stronie Magiczny Kraków www.krakow.pl  lub za pośrednictwem aplikacji mobilnej „Powietrze Kraków”.

Aplikacja jest bezpłatna i dostępna dla każdego na stronie internetowej: www.krakow.pl/206595,artykul,powietrze_krakow.html

Dodatkowo informacje o stanie jakości powietrza umieszczane są z dużą częstotliwością na wyświetlaczach zlokalizowanych na przystankach komunikacji miejskiej przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. oraz na paskach informacyjnych monitorów znajdujących się w pojazdach komunikacji miejskiej, a także na funkcjonujących na terenie miasta Krakowa kilku tablicach informacyjnych.

Na terenie Miasta działa Zespół Zarządzania Kryzysowego Miasta Krakowa (Zarządzenie nr 397/2020 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 17.02.2020 r.). Do zadań zespołu należy m.in. ocena występujących i potencjalnych zagrożeń mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo publiczne Miasta Krakowa, przekazywanie do wiadomości publicznej informacji związanych z zagrożeniami kryzysowymi, w tym informacji o prawdopodobieństwie przekroczenia określonych poziomów stężeń.

Wszyscy mieszkańcy mają możliwość zgłaszać naruszenie przepisów ochrony środowiska za pomocą aplikacji EKOINTERWENCJA